Kerstbomen, kerstballen, kerststalletjes, kerstengelen, rendieren… Het hoort allemaal bij de kerst. Maar waar komen al die kleurrijke soldaatjes opeens vandaan? Ze staan keurig in het gelid onder de kerstboom of bungelen als kerstballen tussen de dennentakken. Ze hebben expressieve, bijna groteske gelaatstrekken en overdreven grote monden. Sommige exemplaren hebben zelfs een hendel waarmee je ze de mond kunt openen en sluiten. Gisteren was ik in een bruin café waar ik wel twintig van deze strijdlustige mannetjes telde. Ik besloot me eens in deze mannekes te verdiepen.
Kerstsoldaatjes
Het blijkt dat het gebruik van soldaten als kerstversiering in het geheel niet nieuw is, maar dat er een rijke geschiedenis achter zit die verweven is met culturele tradities en historische gebeurtenissen.
Zo zouden soldaatdecoraties culturele wortels hebben in de Duitse volkskunst. Soldaatfiguren, vooral die met een functie van notenkraker (zie hier de functie van die hendel om de mond te openen en sluiten en zo een walnoot te kraken), werden populair in de Verenigde Staten na de Tweede Wereldoorlog toen terugkerende GI’s ze meenamen als souvenirs uit Duitsland.
De associatie van soldaten met Kerstmis is ook verbonden met Tsjaikovski’s ballet “De Notenkraker”, waarin speelgoedsoldaatjes een rol spelen in het verhaal. Dit ballet heeft in het verleden aanzienlijk bijgedragen aan de populariteit van soldaatdecoraties tijdens de feestdagen.
Er wordt ook aangehaakt bij de symboliek van het christendom. Soldaten zijn historisch aanwezig in christelijke verhalen, vooral in de context van het kerstverhaal. De evangeliën noemen soldaten in verband met het leven van Christus, inclusief de Romeinse soldaten die een rol speelden in de gebeurtenissen rond zijn geboorte en kruisiging. Deze connectie voegt een religieuze betekenis toe aan het gebruik van soldatenversieringen tijdens Kerstmis.
Vandaag de dag
Vandaag de dag zouden notenkrakersoldaatjes als kerstversiering worden gebruikt als symbool van vakantievreugde en als herinnering aan de vreugde van de kindertijd en feestelijke tradities.
Of er ook een verbinding is met moderne tijden en actuele oorlogen is niet duidelijk, maar het zou heel goed kunnen dat soldaatversieringen tijdens Kerstmis linken naar de voortdurende militaire conflicten en de opofferingen van soldaten. Ook zouden de kerstsoldaatjes kunnen worden gezien als een herinnering aan de realiteit van oorlog en de kerstwens die ons allemaal na aan het hart ligt: wereldvrede.
