De rage rond Fifty Shades of Grey is allang voorbij maar volgens ons is er toch wel iets van blijven hangen. Dat kan ook niet anders. Door de avonturen van Anastasia en Christian Grey werden opeens miljoenen mensen met sadomasochistische praktijken geconfronteerd, een grijs terrein – Mr. Grey! – waarover doorgaans niet veel gesproken wordt. Met Fifty Shades of Grey in de bioscopen had iedereen opeens zijn (of haar) mening over leren zweepjes en fluwelen handboeien. Nadien zijn we allemaal weer netjes in onze schulp gekropen, maar of het nu iets voor je is of niet, Fifty Shades of Grey was in zekere zin toch baanbrekend.
De wetenschap echter kent geen taboes en buigt zich al lange tijd over dit onderwerp. Sinds het ontstaan van de wetenschap ‘seksualiteit’, ergens tweede helft achttiende eeuw, bestudeert men het fenomeen van de seksuele perversies, dat wil zeggen: seksuele gedragingen die anders zijn dan de algemeen heersende moraal in een bepaald tijdperk.
Het idee van de wetenschappers was vooral om onderscheid te maken tussen normale en pathologische seksualiteit, maar dat bleek in de praktijk niet altijd even eenvoudig. Om van ‘perversie’ te spreken moet er in ieder geval, zo vinden de wetenschappers, sprake zijn, van een steeds terugkerende gedraging, een performance, die door de desbetreffende persoon wel móet worden uitgevoerd omdat deze anders in een onverdraaglijke gemoedstoestand (depressie, angstaanvallen) terechtkomt.
De eerste classificatie van het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM 1952) dichtte perversies toe aan personen met criminele of antisociale neigingen en plaatste deze classificaties bij elkaar in de categorie ‘psychopathische persoonlijkheidsstoornis. In 1987 werd afwijkend seksueel gedrag in een aparte categorie geplaatst en kreeg het het minder stigmatiserende etiket ‘parafilie’.
Het is overigens niet verbazingwekkend dat de classificatie van ‘seksuele perversies’ steeds wordt bijgesteld. Wat pervers is hangt immers af van de maatschappelijke normen en waarden van een bepaald moment. Het is een begrip dat sterk verbonden is met de tijd en cultuur waarin we leven.
Vandaag de dag hanteert het DSM (DSM-5) nog steeds de term ‘parafilie’. Parafilie is hier de verzamelnaam voor seksuele interesses (gedragingen of fantasieën) die afwijken van de heersende normen. Men spreekt over ‘parafile stoornissen’ wanneer een of meerdere parafilieën de desbetreffende persoon in zijn leven belemmeren en schade toebrengen (of riskeren toe te brengen) aan zichzelf of anderen. Er is sprake van een parafile/psychische stoornis of aandoening als het seksuele gedrag leidt tot ernstige problemen tussen een persoon en zijn omgeving.
Niet alle perversies vallen dus onder de classificatie van het DSM-5. Aan de ene kant zijn er perversies die het functioneren in het dagelijks leven beperken, de vrijheid van de desbetreffende persoon limiteren, een intieme relatie met andere personen in de weg staan en dwangmatig zijn. Deze vallen onder het DSM-5. Aan de andere kant zijn er ook de zogenaamde ‘softe perversies’ die worden gezien als amoureuze handelingen horizonten worden geëxploreerd en nieuwe ervaringen worden gezocht. Beide personen zijn volwassen en stemmen hiermee in. Softe perversies laten het liefdespaar een grote vrijheid en staan een intieme en bevredigende relatie niet in de weg staat. Verder is er in dit geval geen sprake van dwangmatig handelen of een zekere verslaving aan de op zich ongewone seksuele handelingen.
Voorbeelden van softe perversies zijn:
1. Partnerruil: er is sprake van partnerruil als twee paren die normaal gesproken een vaste relatie hebben van seksuele partner wisselen.
2. Open relatie: dit is een vaste relatie waarbij de partners met elkaar hebben afgesproken dat ze ook seks met anderen mogen hebben en dat van elkaar accepteren.
3. Polyamorie: dit fenomeen zag in de jaren ’60 het licht als reactie op de monogame cultuur en houdt in dat je tegelijkertijd van verschillende mensen kunt houden en dus ook verschillende relaties naast elkaar kunt hebben. Polyamoreuze relaties hebben een sentimentele en niet alleen seksuele basis. Alle deelnemers van een relatienetwerk weten dat er meerdere relaties naast elkaar bestaan en accepteren dit. Het is dus iets anders dan overspel en er wordt niets stiekem gedaan. Polyamorie vraagt om een goede communicatie, respect, trouw en niet-bezitterig gedrag.
4. BDSM: BDSM staat voor Bondage and Discipline. Deze term omvat een breed spectrum van seksuele praktijken en fantasieën waarin wordt geëxperimenteerd met de eigen lichamelijke en psychologische limieten. Onder deze term vallen:
Bondage en Discipline (BD): de kunst van het (vast)binden met behulp van touwen, koorden, handboeien, leren riemen, PVC enzovoorts, waardoor de bewegingsvrijheid van de partner wordt verminderd.
Dominantie en Submissie (DS): een machtsspel waarbij de een heerst en de ander zich onderwerpt. Dit is vooral een psychologisch en cerebraal spel.
Sadisme en Masochisme (SM): een spel waarbij het genot wordt versterkt door het veroorzaken of het ondergaan van pijn.
Kortom, hier hebben we de praktijken van Anastasia en Mr. Grey!
Voor BDSM gelden duidelijke spelregels die wel worden samengevat als de 3V’s: Veilig, Verantwoord en Vrijwillig, naar het Engelse Safe, Sane & Consensual (Stein, 1984).
5. Travestie: travestie staat voor de adoratie van kleding van de andere sekse waarbij de scheiding tussen ‘mannelijk’ en ‘vrouwelijk’ ter discussie wordt gesteld. Ongeveer 3% van de heteroseksuele mannen zou tenminste één keer in zijn leven seksuele opwinding hebben beleefd door vrouwelijke kleding te dragen.
6. Internet seks: internet biedt een gevarieerd aantal mogelijkheden tot ontmoetingen en informatie om wat voor seksuele perversie dan ook te bevredigen. Het hier veeleer om fantasieën in plaats van lichamelijke bevrediging.
Sommige mensen zullen niets van softe perversies willen weten, voor anderen houdt het op na het lezen van Fifty Shades of Grey. En sommigen doen er in de praktijk daadwerkelijk iets mee. Zoals gezegd, hebben niet alle parafilieën te maken met een psychiatrische aandoening of stoornis. Elk mens heeft zijn voorkeuren en zijn grenzen en sommige parafiliën worden steeds meer geaccepteerd. Dus dan toch een beetje minder taboe?
