Eerlijk gezegd worden wij wel eens moe van zonnebescherming. Elke keer maar weer smeren, beschermen met kleding, op tijd uit de zon. Toch is het ontzettend belangrijk dat je het doet. Om ons deze zomer extra te motiveren willen we toch nog maar weer eens hebben over de schade die de zon kan aanrichten… Worstel je maar eens door ons verhaal :-)
Aan het einde van dit artikel vind je overigens goed nieuws! Tegenwoordig kun je met crèmes niet alleen je huid beschermen (afschermen) tegen de zon maar zijn er ook twee enzymen ontdekt die je lichaam kunnen helpen om zich effectief tegen de schadelijke invloeden van de zon te verdedigen! Ondanks dat blijft het natuurlijk SMEREN met een hoge SPF. Lees maar eens verder.
Wat is UVA? En wat is UVB?
De zon is een bron van licht die een breed spectrum van elektromagnetische straling uitzendt waarvan het menselijk oog alleen een deel van kan waarnemen. Dat waarneembare gedeelte is niet anders dan het samenstel van de kleuren van de regenboog.
Elk van deze ‘zichtbare’ kleuren heeft een bepaalde golflengte die in nanometers wordt gemeten. Wij kunnen alleen de straling met een golflengte tussen 400 nm (violet) tot 760 nm (rood) zien. De golflengtes daarbuiten kunnen we niet waarnemen, maar we kennen ze wel. De straling onder de 400 nm is ultraviolette straling (UVR); de straling boven de 760 nm infrarode straling (IR). De ultraviolette straling (UVR) laat zich weer onderverdelen in UVA, UVB en UVC (de laatste wordt tegengehouden door de ozonlaag). UVA en UVB zullen je bekend voorkomen.
5% van de ultraviolette straling die onze huid bereikt is UVB, 95% is UVA.
UVB dringt niet erg diep in de huid door maar heeft wel een aanzienlijke ‘energielading’. Onze huid beschermt zich tegen deze agressies met een aantal mechanismen: de huid wordt dikker en er wordt melanine aangemaakt. Dit klinkt bemoedigend maar pas op. Niet bij iedereen werken deze verdedigingsmechanismen even goed. Denk maar eens aan mensen met een lichte huid.
De zon: een vriend-vijand
Aan de ene kant is zonlicht dus fundamenteel voor ons organisme, denk maar eens aan de aanmaak van vitamine D en de functie van daglicht bij de regulering van het slaaphormoon. Aan de andere kant kan de zon ook, zoals bekend, behoorlijke schade aan de huid toebrengen. Laten we die schade eens nader bekijken.
Acute schade door UVB
De zon brengt acute (onmiddellijke) en chronische schade teweeg. Het eerste signaal van acute schade waarvan UVB de grote veroorzaker is, is gemakkelijk te herkennen. De huid wordt rood en geïrriteerd. Vervolgens, na een paar uur, wordt de huid bruin omdat melanine vrijkomt. De volgende stap is dat de huid dikker gaat worden. Je ziet dit heel goed bij mensen die altijd in de zon hebben gewerkt (het klassieke voorbeeld is natuurlijk: scheepslui). Verder verwijden de haarvaatjes van de huid zich en dat brengt een ontstekingsproces op gang die de roodheid van de huid verklaart.
De acute schade die UVB aanricht is dus een ontstekingsproces maar UVB kan ook schadelijke veranderingen in het DNA van huidcellen teweegbrengen. Gelukkig kunnen de cellen zich hier behoorlijk tegen verdedigen. Ze beschikken over mechanismen die de vermenigvuldiging van cellen met een beschadigd DNA blokkeren, of deze, als de schade erg groot is, laten afsterven.
Chronische schade door UVA
Voeg aan dit alles de schade door UVA, chronische schade, toe. De UVA-straling mag dan maar 5% zijn, maar dringt dieper in de huid door dan UVB en zet een oxidatieproces in werking waarbij de inmiddels overbekende vrije radicalen vrijkomen die op hun manier nog eens een steentje bijdragen aan de schade die we al noemden. Steeds nadrukkelijker wordt voor UVA gewaarschuwd (check je zonnebrandcrème op UVA en UVB filter). UVA is de straling die verantwoordelijk is voor ‘photoaging’ en uiteindelijk ook huidtumoren.
Anders dan bij ‘intrinsieke’ huidveroudering (van binnenuit) zoals chronologische huidveroudering (door ouderdom en genetisch bepaald) is photoaging ‘extrensiek’, dus veroorzaakt door een bron van buitenaf, namelijk de zon. Bij chronologische huidveroudering gaat de huid rimpeltjes vertonen en wordt die wat slapper, maar bij photoaging gebeurt er veel meer: de huid droogt uit, gaat bruine vlekken vertonen, de rimpels worden dieper, de huid wordt nog slapper en rode adertjes worden zichtbaar. Soms zelfs gaat de huid paarse vlekken vertonen en wordt de basis voor tumoren gelegd.
UVA heeft bovendien een negatieve invloed op het immuunsysteem waardoor niet alleen eerder virale huidinfecties optreden (bijvoorbeeld herpes) maar ook het afweermechanisme tegen tumorcellen wordt verzwakt.
Het ontstaan van tumoren is dus een proces dat gradueel verloopt en waarbij verschillende factoren betrokken zijn zoals acute en chronische schade aan de huid, het onvoldoende herstellen van de huid en de suppressie van het immuunsysteem.
Smeren, smeren, smeren
Moraal van het verhaal dus: smeren, smeren, smeren. En dat wordt deze zomer wellicht gemakkelijker na het lezen van het verhaal hierboven. Je weet waarvoor (waartegen) je smeert!
Enzymen die ons lichamen helpen in de strijd tegen UVA en UVB
Laten we dan toch afsluiten met een optimistische noot. Het lijkt erop dat de wetenschap enkele methodes heeft ontdekt om het lichaam niet alleen passief tegen de zon te beschermen maar ook om het een handje te helpen om zich tegen mogelijke schade te verdedigen.
- Zo vind je tegenwoordig in bepaalde antizonnebrandcrèmes het enzym fotolyase dat het lichaam, zo zou uit onderzoeken blijken, helpt om door UVB beschadigd DNA in huidcellen te herstellen. Dit enzym wordt geactiveerd zodra je de zon in gaat (dus van tevoren de crème aanbrengen maar dat doe je toch zo en zo) en herstelt al tijdens het zonnen de beschadigde huidcellen. Overigens is en blijft een hoge factor – het liefst SPF 50 – een must, dit om zoveel mogelijk te voorkomen dat de UV tot de huidcellen doordringen.
- Verder is er een enzym, ditmaal endonuclease, gevonden dat de oxidatiestress die UVA aanricht verlicht of zelfs wegneemt. Crèmes met dit enzym breng je binnen 30 minuten na het zonnen op de huid aan. Dit is dus een retroactieve zonnebescherming, terwijl het fotolyase enzym proactief is.
